سلنیوم یکی از عناصر معدنی مورد نیاز بدن است که با وجود نیاز کم بدن(در حد میکروگرم) به آن، برای عملکرد طبیعی بدن انسان ضروری می باشد. در زمان های بسیار قدیم تصور می شد که سلنیوم برای پستانداران سمی است. در سال ۱۹۳۰سلنیوم را عامل برخی از بیماری ها می دانستند اما از سال ۱۹۵۷به بعد براساس شواهد علمی دیدگاه درمورد سلنیوم تغییر کرد و با گذشت زمان اثرات مثبت سلنیوم مشخص شد.
مطالعات حاکی از خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی سلنیوم هستند. به علت نقش کلیدی سلنیوم در عملکرد برخی از آنزیم ها، این عنصر می تواند از بدن در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد که سبب آسیب به بافت و بروز بیماری هایی از جمله بیماری های قلبی - عروقی، سرطان، آلزایمر، ام. اس، بیماری های سیستم ایمنی و...شود، محافظت کند. سلنیوم می تواند نقش پیشگیری کننده و درمان کننده شماری از بیماری ها را ایفا کند. آنزیم گلوتاتیون پراکسید از جمله آنزیم ها با خاصیت آنتی اکسیدانی است که سلنیوم فعالیت آن را افزایش می دهد. بدن میزان سلنیوم مورد نیاز خود را از مواد غذایی تأمین می کند. بخش عمده سلنیوم به شکل سلنومتیونین و سلنوسیستئین در بسیاری از پروتئین های بدن وجود دارد که به هنگام نیاز بدن، برداشت می شوند. سلنیوم در ساختار یکی از آنزیم های شرکت کننده در تولید هورمون های تیروئیدی(تیوردوکسین ردوکتاز، ۵-دیدیناز) نیز نقش دارد، بنابراین مقادیر کافی از سلنیوم می تواند به حفظ عملکرد غده تیروئید کمک کند. از جمله عناصر مفید در کم کاری تیروئید نیز می توان به سلنیوم اشاره کرد. دریافت بالای سلنیوم می تواند اثرات منفی بر عملکرد تیروئید داشته باشد.
نقش سلنیوم در رژیم غذایی و سلامتی
نقش سلنیوم در سلامت پوست و مو
سلنیوم سبب رشد مناسب مو شده و میزان شوره سر را کاهش می دهد. همچنین می تواند در درمان برخی از قارچ های پوست سر مورد استفاده قرار گیرد. با تنظیم عملکرد برخی از هورمون ها توسط سلنیوم و روی، برخی از مشکلات مو از جمله ریزش مو کاهش می یابد. بنابراین در ترکیبات برخی از شامپوها سلنیوم به کار گرفته می شود. از آن جایی که عوامل مختلف محیطی از جمله آلودگی هوا و سیگار سبب افزایش تولید رادیکال های آزاد و آسیب به کلاژن و الاستین پوست می شوند، سلنیوم می تواند در حفظ سلامتی پوست نیز مفید واقع شود.
نقش سلنیوم در به تعویق انداختن پیری
عدم تعادل بین رادیکال های آزاد تولید شده و آنزیم های آنتی اکسیدان بدن سبب آسیب به سلول ها شده و روند پیری را تسریع می کند. سلنیوم می تواند از آسیب سلول ها در نتیجه تولید رادیکال های آزاد پیشگیری کرده و بدین وسیله پیری را به تعویق می اندازد.
نقش سلنیوم در دیابت
سلنیوم میزان انسولین ترشح شده در بیماران مبتلا به دیابت را می تواند بهبود بخشد و سبب تنظیم قند خون شود با توجه به خاصیت آنتی اکسیدانی، سلنیوم می تواند از عوارض طولانی مدت دیابت از جمله کاتاراکت، رتینوپاتی و نوروپاتی پیشگیری کند. براساس پژوهش های انجام شده، بین سطوح پایین فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز و خطر ترومبوز و بیماری های قلبی - عروقی در بیماران مبتلا به دیابت۲ ارتباط وجود دارد. با این حال مطالعات حاکی از این است که مکمل یاری با سلنیوم در افرادی که دارای میزان کافی سلنیوم هستند، حتی ممکن است بروز دیابت نوع ۲را نیز تشدید کند.
نقش سلنیوم در پارکینسون
مطالعات نشان داده اند که سطح سلنیوم سرم در افراد مبتلا به پارکینسون پایین تر از افراد سالم است. با توجه به خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی سلنیوم و اثر مثبت آن بر سطوح آنزیم های آنتی اکسیدانی و دوپامین، این ریز مغذی می تواند در پیشگیری و درمان پارکینسون مفید واقع شود.
نقش سلنیوم در پیشگیری از سرطان
سلنیوم می تواند بروز برخی از سرطان ها از جمله سرطان کولورکتال، پستان، پروستات، ریه و میزان مرگ ناشی از آن ها را کاهش دهد.
