سلام نو – سرویس اقتصادی: اینستکس بیش از آنکه برای ما منافع اقتصادی در پی داشته باشد قرار است کارکرد سیاسی داشته باشد. این نقطه نظر بسیاری از کارشناسان است. با این وجود بسیاری نسبت به این رویکرد نقدهای جدی دارند.
به گزارش سلام نو، اینستکس یا spv پس از کش و قوس های فراوان عملیاتی شده است و پس از چندین ماه سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا تدارکات یک مسیر مالی برای دور زدن تحریم های آمریکا ایجاد کردند. اینستکس یا سامانه حمایت از تبادلات تجاری که به ساحات ترجمه شده یکی از مهم ترین دستاوردهایش نشان دادن شکاف بین اروپا و آمریکا است.
در همین راستا خبرگزاری اسوشیتدپرس نوشته است که کشورهای اروپایی با ایجاد سپر دیپلماتیک حول شرکت ها از تبادلات تجاری آنان با ایران حمایت خواهند کرد. این رسانه معروف این اقدام را تقابل میان اروپا و آمریکا خوانده است و در عین حال خبر داده برای درگیر نشدن مستقیم با تحریم های آمریکا، در مراحل اولیه اجرای ساز و کار مالی اینستکس بیشتر بر نیازهای اولیه جامعه مردمی ایران مانند دارو، دستگاه های پزشکی و محصولات کشاورزی متمرکز خواهد شد.
اروپا از ماه ها پیش وعده اجرایی شدن این طرح را داده بود اما تعللی که در این امر صورت گرفت بسیاری را نسبت به این طرح بدبین کرد. هلگا اشمید، دبیرکل سرویس خارجی اتحادیه اروپا در توئیتر شخصی اش اظهار کرده سازوکار حمایت از مبادلات تجاری بین ایران و اروپا راه افتاده است. سامانه ای که تا به حال حرف از آن بسیار بود، اما ایران گفته بود اگر راه نیفتد تعهداتش را در برجام کم می کند.
اشمید همچنین گفته دیگر کشورهای اروپایی هم قرار است به این سازوکار مالی بپیوندند بلکه با این کار بتوانند رضایت نسبی ایران را به دست بیاورند. در شرایط فعلی ایران اگرچه از برآیند کلی این مسیر رضایت نسبی را پیدا کرده اما هنوز اقدامات اروپا را کافی نمی ماند. اتریش، هلند، اسلوونی، بلژیک، اسپانیا، سوئد تاکنون کشورهایی هستند که از اینستکس حمایت کرده اند.
اگرچه تلاش های دیپلماتیک صورت گرفته باعث شد تا اینستکس به این مرحله برسد اما احتمال تحریم اینستکس توسط آمریکا بسیار بالا است. ایالات متحده پیش تر هم این تهدید را کرده بود. روزنامه وال‌استریت ژورنال به نقل از یک منبع مطلع نوشته است که این تحریم‌ها احتمالأ علیه نهاد متناظر ایرانی سازوکار حمایت از مبادلات تجاری اروپا با ایران موسوم به "اینستکس" خواهد بود.
ااتحادیه اروپا طی سال ۲۰۱۷ و نیمه اول ۲۰۱۸ به‌طور متوسط، روزانه کمی بیشتر از ۵۱۶ هزار بشکه نفت از ایران می‌خرید. علاوه بر این ترکیه نیز روزانه نزدیک ۲۲۰ هزار بشکه نفت از ایران خریده بود. آمریکا در تلاش است تا با فشار به اروپا نگذارد اقلام تحریم شده مثل نفت میان ایران و اروپا تبادل شود.
واکنش‌های داخلی به اینستکس
بزرگترین انتقادی که از داخل به این سازوکار مالی بین ایران و اروپا می شود منافع اقتصادی کم آن است. منتقدان معتقدند وقتی گشایش اقتصادی از رهگذر این طرح محقق نمی شود تعامل با اروپا که بارها بدعهدی خود را نشان داده اقدام سنجیده ای نیست.
فلاحت پیشه چندی پیش با بیان اینکه spv نمی تواند خلا خارج شدن ترامپ از پیمان برجام را پر کند، تاکید کرده بود: انتظاراتی که ما از برجام داشتیم با انتظاراتی که از کانال مالی میان ایران و اروپا داریم متفاوت است و این توافق تنها می‌تواند تاثیرات سیاسی برای ما داشته باشد.
او همچنین با تاکتیکی خواندن قبول این کانال مالی توسط ایران، اظهار کرده بود ایران روی سازوکار ویژه مالی حساب راهبردی باز نکرده است.
محمدرضا پورابراهیمی که تا چند هفته پیش رئیس کمیسیون اقتصادی بود با انتقاد از اروپایی ها اظهار کرده است: چند ماه جمهوری اسلامی را مجبور کردند در قبال طرحی که هدف‌گذاری عملیاتی نشده بود، در قبال برجام تصمیم‌گیری نکند و هر روز به بهانه‌های مختلف اجرای این ساز و کار را به تعویق انداختند
او با بیان اینکه «اینستکس» در واقع مراودات بانکی در قالب خرید مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی است که توهین به ملت ایران است، گفته است: نحوه اقدام اروپایی‌ها در قالب «اینستکس» قابل قبول نیست. با این حال دولت اعلام کرد اروپا اگر «اینستکس» را اجرا کند ایران در برجام می‌ماند، اما اینستکس نیز تا ابتدای سال ۲۰۱۹ هم اجرایی نشد و به جایی رسید که تصمیم مهم شورای عالی امنیت ملی در خصوص برجام اتخاذ شد.
رئیس کل بانک مرکزی هم در رابطه با این امر اظهار کرده است: اینستکس صرفاً سهم محدودی در راهبرد بانک مرکزی در بازار ارز دارد و برنامه‌های دیگری در روابط ارزی کشور اجرایی شده یا در حال اجراست.
