سلام نو – سرویس اقتصادی: دیروز علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد در دولت‌های اسدالله علم، حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا در سن 91 سالگی درگذشت تا ایران کارآمدترین وزیر اقتصاد خود در سده اخیر را از دست بدهد.
عالیخانی در حالی که کشور در رکورد اقتصادی بود در ابتدای دهه 40 به دولت آمد و سکان وزارت تازه تاسیس اقتصاد را در دست گرفت و درخشان‌ترین دوره اقتصاد ایران را رقم زد و زمینه ظهور تعدادی از خوشنام‌ترین صنایع ایران از جمله ایران خودرو، ارج، کفش ملی، ماشین سازی و دیگر صنایع مهم و تاثیر گذار تاریخ ایران را مهیا کرد، صنایعی که هم اکنون نیز اقتصاد ایران بر آنان استوار است.
رضا نیازمند، یکی از موثرترین معاونان عالیخانی درباره شروع به کار در وزارت اقتصاد می‌گوید:
«وقتی علینقی عالیخانی به عنوان وزیر اقتصاد تعیین شد، علاوه بر من، محمد یگانه را به عنوان معاون برگزید، دکتر تهرانی را نیز به معاونت بازرگانی گمارد و کیان‌پور را رئیس‌کل گمرک کرد. ما چهار نفر به همراه عالیخانی در واقع قرار گذاشتیم که هرگز از راهی به غیر از آنچه معتقد بودیم نرویم و تحت فشارهای خارج از سیستم قرار نگیریم. اگر بگویم دکتر عالیخانی پدر تکنوکراسی در ایران هستند بیراهه نگفته‌ام، مسلماً این کار را ایشان انجام دادند. شکل‌گیری وزارت اقتصاد به سرپرستی او واقعه بسیار مهمی بود و اگر بررسی کنید متوجه خواهید شد تمام صنایع سنگین فعلی، نقطه صفر شروعش از همین جا بود. تکنوکراسی در ایران از آنجا شروع شد.»
عالیخانی، صفی‌اصفیا و مهدی سمیعی سه چهره‌ای بودند که در کنار هم ساختار اقتصاد ایران در دهه 40 را چنان متحول کردند که پس از گذشت بیش از نیم قرن از زمان فعالیت‌های آنان هم‌چنان صنایع باقی مانده از آن دوران شکوهمند اقتصادی است که چرخ دنده‌های اصلی اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد.
علی‌اصغر سعیدی نویسنده‌ای که درباره کارآفرینان و صاحبان صنایع ایران مطالعه می‌کند درباره دوران وزارت عالیخانی می‌گوید:«با آغاز وزارت علینقی عالیخانی در دهه 1340 سیاست خودروسازی در ایران، همچون بسیاری از سیاست‌های دیگر، تغییر کرد و تیم دکتر عالیخانی رفتند به دنبال مونتاژی که به تدریج تبدیل به ساخت داخلی شود. علتش هم این بود که عالیخانی معتقد بود درست است که ممنوعیت ورود اتومبیل به ایران در عمل باعث رشد مونتاژ اتومبیل در ایران شده اما این مونتاژِ صرف، هیچ ارزش افزوده‌ای ندارد.»
در همین دوران بود که با مدیریت رضا نیازمند بنیان‌‌ها ایران خودرور گذاشته شد و اولین آجرهای صنعتی شدن تبریز با کارخانه ماشین سازی روی هم نهاده شد و سازمان مدیریت صنعتی نسلی از مدیران را برای صنعت ایران تربیت کرد.
کامران دادخواه، اقتصاددان و استاد دانشگاه نورث‌ایسترن، نظر جالبی دارد و معتقد است نباید از افرادی چون عالیخانی قهرمان ساخت و گفت همه کارهای او درست بود و دیگران همه اشتباه می‌کردند. او با تاکید بر اینکه عالیخانی کارهای خوبی انجام داده، می‌گوید: این کارها با یکسری امور دیگر در رابطه بود و ادامه هم پیدا کرد ولی آنچه بعداً مساله ایجاد کرد بالا رفتن بی‌حساب‌وکتاب قیمت نفت بود. این اقتصاددان یادآوری می‌کند که به غیر از عالیخانی افرادی چون ابتهاج هم کارهای بسیاری انجام داده‌اند: «مقدار زیادی جاده و سد و کارخانه احداث شد و زیربنای اقتصاد ایران ساخته شد. اما این کارها و پول ریختن به بازار باعث ایجاد تورم شد. در این مقطع علی امینی، نخست‌وزیر، بر سر کار آمد و برنامه پایین آوردن تورم را اجرا کرد.»
Pooriua Safara, [26.06.19 12:59]
بدون انکارِ بزرگانی چون صفی اصفیا، سمیعی یا ابتهاج در درخشش ایران در دهه 40، باید مهر تاییدی زد بر شجاعت، درایت، هوشمندی و قاطعیت علینقی عالیخانی که چنان هنرمندانه وزارت اقتصادی را مدیریت کرد که هم خیامی‌ها بی‌پشتوانه توانستند بدرخشند هم تجار وارد کننده به تولید کننده بدل شوند و هم بورکرات‌ها او را تحمل کنند.
عالیخانی دیروز در حالی چهره در نقاب خاک کشید که بسیاری از یارانش در وزارت اقتصاد پیش از او در گذشتند و بسیاری از دوستانش چون خیامی و ایروانی‌ها و ارجمندها و توکلی که صنایع اصلی ایران را بنیان نهادند سال‌ها قبل از این در تبعیدی خود خواسته و دیگر ساخته در گذشتند، آن هم در دوران که اقتصاد ایران از همیشه گم‌راه‌تر، ناکارآمدتر و فاسدتر است.
