به گزارش سلام نو، حسین اکبری، در دومین نشست از سلسله جلسات شورش خرد، با عنوان «کودک همسری؛ کودکی فراموش شده» که در دانشکده ریاضی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد اظهار کرد: کودک همسری یکی از موضوعات مهمی است که طی دو سال اخیر توجهات ویژه‌ای به آن شده و کم کم در حال تبدیل شدن به یک مسئله اجتماعی است و خوشحالیم که تغییراتی در رویکردهای رفتاری مردم دارد ایجاد می‌شود. این دومین جلسه‌ای است که در رابطه با این موضوع در دانشگاه برگزار شده است. خود این موضوع نشان می‌دهد حداقل قشر فرهیخته جامعه به شدت روی این موضوع حساس شده‌اند و امیدواریم که با ایجاد حساسیت‌ها شاهد کاهش میزان کودک همسری در کشور باشیم.
وی عنوان کرد: تحقیقاتی که راجع به موضوع کودک‌همسری از دیدگاه جامعه‌شناسی انجام شده نشان می‌دهد که این موضوع دارای پیامدهای بسیار زیادی است. در حوزه مسائل اجتماعی یکی از فاکتورهایی که برای یک مسئله اجتماعی در نظر می‌گیریم پیامدهای اجتماعی، روانی و جسمی است که آن مسئله می‌تواند ایجاد کند.
عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی بیان کرد: تحقیقاتی که در حوزه پزشکی انجام شده کاملاً نشان می‌دهد ازدواج‌هایی که در سنین پایین انجام می‌شود و تعدادی از آن‌ها نیز به بارداری ختم می‌شوند، خطرات زیادی به لحاظ جسمی برای فرد دارد و انواع اختلالات روانی و اجتماعی را نیز می‌تواند برای وی ایجاد کند.
اکبری تصریح کرد: با توجه به تحقیقات انجام شده تعدادی از پیامدها که بیشتر خود را نشان می‌دهند عبارتند از خشونت جنسی؛ در سنین پایین هر نوع رابطه جنسی حتی با رضایت فرد نوعی خشونت جنسی محسوب می‌شود، محرومیت از تحصیل که یکی از ابتدایی‌ترین حقوق یک فرد است، تداوم طلاق، تداوم فقر، انواع کشمکش‌ها، آسیب‌های جسمانی، تعداد فرزندان زیاد و حتی قتل همسر. مواردی وجود داشتند که چون فرد اختلاف سنی زیادی با همسر خود داشته و نمی‌توانسته به هیچ طریقی از دست او رها شود، همسرش را به قتل رسانده است.
وی در خصوص آمار کودک همسری در ایران گفت: بر اساس سرشماری صورت گرفته در سال ۱۳۹۰ در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال، حدود ۰.۸ دختران و در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال نیز نزدیک به ۱۵ درصد از دختران ازدواج کرده بودند. سالنامه آماری ۱۳۹۵ نشان می‌دهد در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال، ۳۶ هزار و ۲۶۱ مرد و ۳۶ هزار و ۴۲۲ زن ازدواج کرده بودند.
عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: در سال ۱۳۹۵ در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال، ۵۹۸ زن طلاق گرفته بودند؛ این آمار شامل افرادی که طلاق گرفته و دوباره ازدواج کرده بودند نمی‌شود. در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال نیز ۱۰ هزار و ۶۱۴ زن مطلقه شدند. این رقم برای مردها کمتر است، زیرا میزان ازدواج مردها در سنین ۱۵ تا ۱۹ سال، کمتر است.
اکبری با بیان اینکه «یکی دیگر از موضوعات، فرزندآوری افراد است»، خاطرنشان کرد: بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، ۵۶۸۰ زن بین سنین ۱۰ تا ۱۴ سال صاحب فرزند شدند. در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال نیز ۱۷۳ هزار و ۱۱۹ زن فرزند داشتند که تعداد زیادی است. از سال ۱۳۹۴ تا زمان سرشماری نیز، ۸۸۵ نوزاد از مادران ۱۰ تا ۱۴ سال متولد شدند و ۶۶ هزار و ۶۱۴ نوزاد از مادران ۱۵ تا ۱۹ سال که رقم قابل توجهی است.
وی عنوان کرد: بنا به گزارشی، خراسان رضوی بالاترین آمار کودک‌همسری را در کشور دارد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، ۳۷۹۳ مرد ۱۰ تا ۱۴ سال و ۷۳۰۵ زن ۱۰ تا ۱۴ سال در خراسان رضوی ازدواج کرده بودند. هم‌چنین در همین زمان، ۱۸۰۰ زن در سنین ۱۰ تا ۱۹ سال در استان خراسان رضوی مطلقه شدند که عدد قابل توجهی است.
عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: بر اساس تحقیقات، یک نوع شناسی از این ازدواج‌ها انجام داده و بر اساس آن به چند الگو از مهم‌ترین علل کودک همسری دست یافته‌ایم. نوع اول کودک‌همسری، یک رسم اجتماعی است. این موضوع در برخی خرده فرهنگ‌ها به عنوان یک رسم محسوب می‌شود. در برخی مناطق مشهد، دختران از سنین بسیار پایین به اسم فرد دیگری می‌شوند و به نوعی می‌گویند عروس شده‌اند.
اکبری افزود: این موضوع در منطقه طرق وجود دارد و مربوط به مهاجرین افغانی است که به مشهد می‌آیند. در این منطقه دختران پس از تولد به اسم فرد دیگری می‌شوند و از آن وقت به بعد دیگر کسی نمی‌تواند روی این دخترها انگشت بگذارد. در برخی نواحی استان خراسان اگر دختر ۱۵ ساله ازدواج نکرده باشد اصطلاحاً می‌گویند ترشیده است، یعنی به لحاظ اجتماعی یک دختر ۱۵ ساله ترشیده محسوب می‌شود. این‌ها مربوط به رسم‌های اجتماعی می‌شود که در خراسان نیز وجود دارد و زیاد هم هست.
وی ادامه داد: نوع دیگر، کودک‌همسری به عنوان نتیجه یک معامله اقتصادی است. عمدتاً در این حالت دختران خرید و فروش می‌شوند. این موضوع بنا به دلایلی از جمله فقر اقتصادی خانواده، اعتیاد والدین و نیاز به بحث مواد، قمار و… صورت می‌گیرد. یک مورد که مدتی پیش در رسانه‌ها بسیار سر و صدا کرد موضوع دختر یازده ساله‌ای در ایلام بود که در قبال ۱۵ میلیون تومان با مرد ۵۰ ساله‌ای ازدواج کرده بود. از این نوع در حاشیه شهر مشهد نیز کم اتفاق نمی‌افتد.
عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: نوع سوم، کودک همسری به عنوان راه حلی برای فرار از شرایط سخت خانواده است. بعضاً یکی از راه‌هایی که دخترانی که در خانواده‌های نابسامان زندگی می‌کنند انتخاب می‌کنند ازدواج است. این افراد برای فرار از وضعیت نابهنجار و فشارهای سختی که در خانواده بر آن‌ها وارد می‌شود، کودک همسری را انتخاب می‌کنند و با رضایت خود به این موضوع تن می‌دهند چون فکر می‌کنند که این کار می‌تواند وضعیت بهتری را برایشان ایجاد کند.
اکبری عنوان کرد: نوع دیگری از کودک‌همسری که در تحقیقات، خودش را نشان داده، من اسمش را گذاشته‌ام کودک همسری به عنوان نتیجه اشتیاق دخترانه. گاهی اوقات خود دختران به خاطر نوع تعاریفی که وجود دارد یا ذهنیتی که از عروس شدن، لباس عروس پوشیدن و… دارند، اصرار زیادی بر ازدواج در سنین پایین دارند.
وی ادامه داد: اگر شرایط تا حدی مهیا باشد خود اشتیاق دختر این فرایند را تسهیل می‌کند و باعث می‌شود دختران تمایل پیدا کنند که زودتر ازدواج کنند. به ویژه در خرده فرهنگ‌هایی که این موضوع وجود دارد این اتفاق زیاد می‌افتد. در مدارسی که عموماً دختران متأهل هستند نوعی اشتیاق در دختران مجرد برای این موضوع ایجاد می‌شود و به همین دلیل در آموزش و پرورش محدودیت‌هایی ایجاد می‌کنند.
وی افزود: الگوی بعدی، کودک همسری به عنوان تقلید از ازدواج مادران است. در تحقیقاتی که انجام شده زیاد با این موضوع مواجه شده‌ایم که دختران می‌گویند چون مادرمان در سن پایین ازدواج کرده ما نیز باید زود ازدواج کنیم. این موضوع اساساً به یک هنجار اجتماعی ناشی از تقلید از مادر تبدیل می‌شود.
عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: نوع آخر، کودک‌همسری به عنوان نتیجه ترس والدین از شرایط اجتماعی است، مانند بحث آسیب‌های اجتماعی و رابطه بین دختر و پسر. در برخی نواحی و خانواده‌ها کدهای شرافتی آنقدر فعال است که خانواده‌ها حاضرند دختران خود را زودتر عروس کنند تا مبادا ننگ رابطه با یک پسر بر پیشانی دخترشان بخورد. وقتی سطح آسیب‌های اجتماعی در یک جامعه زیاد می‌شود، این نوع هراس به ویژه در خانواده‌های سنتی رشد پیدا می‌کند و آن‌ها به قول معروف می‌گویند هنوز چشم و گوش دخترمان باز نشده او را عروس کنیم تا به خانه شوهر برود و آنجا هر اتفاقی افتاد دیگر مسئولیت از گردن ما برداشته شده است.
موارد گفته شده چند نوع از کودک‌همسری‌هایی بود که به ویژه در خراسان رضوی در مطالعات و بررسی‌هایی که انجام شده مشاهده شده است./ایسنا
