به گزارش سلام نو، بند دوم ماده ۴۱ قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به صراحت تکلیف رابطه مزد و معاش را روشن کرده است:
«حداقل مزد بدون آن که مشخصات جسمی و روحی کارگران و ویژگی‌های کار محول شده را مورد توجه قرار دهد باید به اندازه‌ای باشد تا زندگی یک خانواده که تعداد متوسط آن توسط مراجع رسمی اعلام می‌شود را تامین نماید .»
در گفتمان ماده ۴۱، مزد باید زندگی یک خانوار را کاملاً تامین کند؛ ضروریات مورد نیاز برای تامین زندگی خانوار متوسط در قالب محاسباتِ «سبد معیشت» انجام می‌شود؛ سبدی که در دو سال اخیر، ذیل مذاکرات مزدی در کارگروهی به نام «کمیته دستمزد شورای عالی کار» به صورت بسیار حداقلی محاسبه شده است، گرچه محاسبات سبد معاش خانوار هرگز برای تصمیم‌گیرندگان مزدی یا شرکای اجتماعی کارگران «الزام آور» نبوده و مزد بدون توجه به این محاسبات فقط با مبنا قرار دادن نرخ تورم رسمی –بند یک ماده ۴۱ قانون کار- تعیین شده است؛ در هر حال به زعم گروه کارگری، محاسبه سبد معاش حداقلی و قرار گرفتن امضای دولتی‌ها و کارفرمایان پای آن، در مذاکرات دستمزد، نقشِ «اهرم فشار» را دارد.
علیرغم همه‌ی اینها، کارگران نتوانستند شرکای اجتماعی خود را متقاعد کنند که تاثیر تورم رسمی روی سبد معاش در بازه یک ساله، محاسبه و قدرمطلق ریالی آن روی دستمزد اعمال شود؛ دستاویز آنها در لحاظ کردن این معادله، معنای واقعی و علمی «تورم» است؛ تورم در معنای جامع آن، گران شدن اقلام و در نتیجه، بالا رفتن هزینه‌هاست؛ ما تورم در هزینه داریم نه تورم در دستمزد و به همین دلیل هم تورم باید روی سبد هزینه‌ها – بخوانید سبد معاش- اعمال شود، نه روی دستمزد.
سبد معیشت چقدر گران شده؟
اما سوال اساسی اینجاست که همین سبد معاش حداقلی در اولین ماه امسال چقدر تغییر کرده است؛ افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها به خصوص قیمت خوراکی‌ها در فروردین ۹۸، تا چه اندازه سبد معاش حداقلیِ محاسبه شده در اسفند ماه سال گذشته را متورم کرده است؟
سبد معیشت خانوار در اسفند ۹۷، ۳ میلیون و ۷۵۹ هزار و ۲۶۲ تومان تعیین شد؛ هر سه ضلع مذاکرات مزدی – کارگران، کارفرمایان و دولت- پای این رقم را امضا کردند؛ اما فرامرز توفیقی (رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور) با محاسبات دقیق نشان می‌دهد که این سبد تا انتهای فروردین ماه، ۵۷ درصد افزایش قیمت پیدا کرده و برای حفظ قدرت خرید کارگران به بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان مازاد دستمزد نیاز است.
این فعال کارگری براساس اطلاعات سبد خوراکی مرکز آمار مربوط به فروردین ماه ۹۸، جدول زیر را ترتیب می‌دهد که در آن میزان خوراکی مورد نیاز برای هر فرد و قیمت آن در فروردین ۹۸ مشخص شده است:
جدول فوق نشان می‌دهد که هر نفر برای تامین سبد خوراکی‌های خود در اولین ماه سال جاری، چقدر باید بپردازد.
فرامرز توفیقی با استناد به اندازه استاندارد خانوار متوسط -۳.۳ نفر- سبد معاش خانوار متوسط را در فروردین ۹۸ محاسبه می‌کند؛ او البته قبل از هرچیز تاکید می‌کند که اعداد و ارقام جدول فوق، براساس اطلاعات مرکز آمار ایران است و با نرخ‌های میدانی تفاوت دارد و اگر یک تیم محاسبه میدانی در کار باشد که اعداد و ارقام ملموس را عین آنچه مردم هر روز در بازارهای تره‌بار و مغازه‌ها تجربه می‌کنند، استخراج کند، عدد سبد معاش خانوار، بسیار بزرگ‌تر از این محاسبات ما خواهد شد؛ در واقع «سبد میدانی و ملموس» با سبد ما فاصله معناداری خواهد داشت. اما از آنجا که در مذاکرات رسمی دستمزد در شورای عالی کار، معیار گفتگوها، «نرخ تورم رسمی» است و امکانِ توافق روی نرخ‌های میدانی وجود ندارد، به همین اعداد و ارقام رسمی بسنده می‌کنیم.
توفیقی ابتدا، هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های یک روز خانوار را محاسبه می‌کند:
۵۱۹۸۶۵ = ۳/۳ ×۱۵۷۵۳۵ ریال هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های یک روز خانوار
او سپس هزینه خوراکی‌های ماهانه‌ی خانوار را با احتساب ماه ۳۰ روزه به دست می‌آورد:
۱۵۵۹۵۹۶۵=۳۰×۵۱۹۸۶۵ ریال
با این حساب، ما هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های ماهانه خانوار یا به عبارتی، سبد خوراکی‌هاو آشامیدنی‌های خانوار را داریم؛ حالا نوبت به محاسبه «سبد معیشت خانوار» می‌رسد؛ برای محاسبه سبد معیشت از روی سبد خوارکی‌ها و آشامیدنی‌ها، نیاز به مولفه‌ای به نامِ «درصد تاثیر» داریم.
توفیقی درصد تاثیر خوراکی‌ها در سبد معیشت را به روال محاسبات مزدی ۹۸، ۲۶.۴ درنظر می‌گیرد و توضیح می‌دهد: این ضریب اهمیت و یا تاثیر، در آمار اعلامی از سوی مرکز ملی آمار برای خانوارهای شهری در فررودین ماه سال جاری، ۲۵.۰۳درصد عنوان شده که در صورت محاسبه با آن، عدد ما بسیار بزرگ‌تر خواهد شد؛ لیکن به دلیل برابری و رعایت الزاماتِ سبد تعیین شده‌ی سال قبل؛ درصد تاثیر را همان ۲۶.۴درصد، در نظر می‌گیریم؛ این همان عددی است که با آن سبد معاش در اسفند ۹۷ محاسبه شده است.
با این درصدِ تاثیر، سبد معاش خانوار در فروردین ۹۸ محاسبه می‌شود:
۵۹۰۷۵۶۲۵= ۴/۲۶ / ۱۰۰ × ۱۵۵۹۵۹۶۵ ریال در ماه
کارگران چقدر برای حفظ قدرت خرید نیاز دارند؟
فرامرز توفیقی از مولفه‌ای به نام «میزان مورد نیاز برای حفظ قدرت خرید» نام می برد که در واقع، فاصله سبد معاش ۹۷ و سبد معاش محاسبه شده در فررودین ماه است. در واقع اگر کارگران بخواهند قدرت خرید خود را در همین سطح فعلی حفظ کنند، باید به اندازه تورم سبد معاش در اولین ماه سال، هزینه اضافی بپردازند.
برای حفظ قدرت خرید، فاصله سبد معاش محاسبه شده در اسفند ماه، ۳۷۵۹۲۶۲۵ریال، و سبد معاش فررودین ماه، ۵۹۰۷۵۶۲۵ ریال باید به کارگران پرداخت شود.
در واقع کارگران برای حفظ قدرت خرید خود و جلوگیری از سقوط آن در اردیبهشت ۹۸ به ۲۱۴۸۳۰۰۰ ریال نیاز دارند.
در مجموع، با محاسبات دقیق سبد معاش مشخص می‌شود هزینه‌های کارگران در طی فروردین ۹۸، بیش از ۲ میلیون و ۱۴۰ هزار تومان افزایش یافته و بدیهی‌ست که اگر این افزایش جبران نشود، معاش کارگران بازهم سقوط خواهد کرد./ایلنا
