سلام نو – سرویس فرهنگ و هنر: ناصر تقوایی کارگردانی است که با اینکه کم کار است تاریخ ساز و تکرار نشدنی است. مهمترین اثر او قبل از انقلاب و یکی از مهمترین آثار کارنامه این کارگردان کم نظیر سینمای ایران یک سریال تلویزیونی است، سریال که از روی کتاب دایی جان ناپلئون ساخته شد و هنوز هم تماشایی است.
اما شاید بتوان ناخدا خورشید را مهمترین ساخته تقوایی پس از انقلاب دانست. ناخدا خورشید نخستین ساخته یلند سینمایی پس از انقلاب ناصر تقوایی است .
ناصر تقوایی درباره وضعیت اکران فیلم ناخدا خورشید در سال 92 به ماهنامه تجربه گفت:
"این آقایانی که الان کاندیدا شدهاند قبلا هم بودهاند. چه گلی به سر ما زدند. مثلا همین آقای بهشتی تمام دوره بیکاری من و بهرام بیضایی مال دورهی این آقاست. در حالی که کارش با فیلم «ناخدا خورشید» شروع شد. ولی شما بروید و ببینید اکران ناخدا چطور بود؟ مزخرفترین سینماهای تهران را به من دادند. سالنهایی که تماشاچیهاشان مال این فیلم نبودند. فیلمی که هم پیشبینی میکردند پرفروشترین فیلم سال شود."
او منتقد سانسورهای عجیب و غریبی است که در این سالها روی آثارش شده، سانسورهای سلیقهای و بی منطقی که فیلمهای تقوایی را شهید کرده است. تقوایی در این باره به تجربه میگوید:
"فیلمی که بیست سال ساخته شده و جایزه گرفته و کارشان را راه انداخته حالا هر وقت توی تلویزیون پخشش میکنند یک جای آن را قیچی میکنند. آخرین باری که «ناخدا خورشید» را پخش کردند کنجکاو شدم آن را دوباره ببینم. دیدم ۳۷ دقیقه از فیلم را درآوردهاند. توی این فیلم چی هست؟ هر جا خورشید با یک دستش کار مهمی را انجام داده حذف کردهاند. میگویم چرا این کار را کردید؟ میگویند سیگار در تلویزیون ممنوع است. میگویم سیگار توی فیلم هست ولی کبریت را برداشتهاید. مثلا با دستش پول میشمرده، آن را هم برداشتهاند. چیز دیگری توی این فیلم نیست."
ناصر تقوایی در کلام دیگران
محسن امیر یوسفی درباره ناصر تقوایی میگوید:
"معتقدم ناصر تقوایی، شناسنامه سینمای ایران است. قدرت درک بالای تقوایی از هنر سینما، او را در جایگاه منحصربهفردی نشانده است. البته بیش از هر چیزی، فیلمهای این فیلمساز گواهی ادعای من هستند. او و همنسلیهایش همچون بهرام بیضایی و زندهیاد عباس کیارستمی، با آثار خود پیکره سینمای ایران را قوی کرده و به ستونهای اصلی سینمای ایران تبدیل شدهاند. تقوایی از همان ابتدای حضورش در سینما، با ساخت فیلمهایی مانند «آرامش در حضور دیگران» و سریال عمیق و بهظاهر عامهپسند «داییجان ناپلئون» جاپای خود را در سینما محکم کرد."
رسول صدر عاملی در مصاحبه ای در سال ۸۸ درباره ناخدا خورشید گفته:
"«ناخداخورشید» قصهای از مردم جنوب ایران است که با قصهی خوب و ساختاری درخشان و تاثیرگذار که دارد، وقتی فیلم تمام میشود، یک دنیا دانش و تجربه برای شناخت بیشتر در مخاطب ایجاد میکند."
جواد طوسی منتقد سینما درباره ناخدا خورشید میگوید:
"«ناخدا خورشید» از حیث گرامر سینما، نشانگر اوج پختگی ناصر تقوایی است. فیلم یک نمونه قابل استناد و آموزشی در زمینه دیالوگ نویسی، ایجاز کلامی و تصویری، اقتباس خلاقانه ادبی، شیوه روایت پردازی و ایجاد موقعیت های دراماتیک، شخصیت پردازی و استفاده هوشمندانه از فضا و جغرافیا و لوکیشن است. تقوایی در برداشت آزادش از داستان «داشتن و نداشتن» اثر شناخته شده نویسنده مورد علاقه اش «ارنست همینگوی»، فیلمی کاملاهویت مند و این جایی ساخته است. اغلب نماهای فیلم به اتکای میزانسن های زیبا و مینیاتوری تقوایی و درک عمیق تصویری مهرداد فخیمی، همچون تابلوهای نقاشی هستند."